Αποκλειστική συνέντευξη στη Δέσποινα Δημότση. Τεύχος 53, Φεβρουάριος 2024
Ο Γιώργος Παππάς είναι απόφοιτος της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών στο Παρίσι (1971) και διπλωματούχος Αρχιτέκτων. Το 1974 δημιούργησε, ως ελεύθερος επαγγελματίας, το αρχιτεκτονικό του γραφείο στο Παρίσι, όπου εώς το 2005 ασχολήθηκε με την σχεδίαση κατοικιών, σχολείων, κολεγίων, θεάτρων, δημόσιων κοινωφελών κτιρίων, γηροκομείων κτλ. Πιο αναλυτικά κατά τη διάρκεια της καριέρας του ως αρχιτέκτονας, έχτισε κυρίως στην περιοχή του Παρισιού, στις νέες πόλεις Cergy Pontoise, Marne-la-Vallée και Evry, καθώς και στην περιοχή Maine-et-Loire της Γαλλίας. Κατασκεύασε μια σειρά από υψηλού προφίλ εγκαταστάσεις και έργα κοινωνικής κατοικίας.
Το 1984, κέρδισε το Βραβείο Αρχιτεκτονικής του Διαμερίσματος Seine-et-Marne για το «Claude Monet et Les Nymphéas», ένα συγκρότημα ατομικών και συλλογικών κατοικιών στο Lognes.
Στο Noisy-le-Grand, Seine-Saint-Denis, έχτισε το Γυμναστήριο Louison-Bobet (1987), το Πολιτιστικό Κέντρο Michel-Simon (1989) και ανακαίνισε το συγκρότημα Le Cormier (1996), σε συνέχεια του Κολλέγιο Victor-Hugo. Τα έργα αυτά ακολούθησαν μια αρχική σειρά έργων στο δήμο Noisy le Grand: Το σχολικό συγκρότημα Van-Gogh (1977), οι οικισμοί Champy-Nesles (1980) και Champy (1982) στη ζώνη μικτής ανάπτυξης Champy (ZAC), μια οικιστική ανάπτυξη (Pla) και το Iατρικό Kέντρο Marie-Curie (1983). Σε κάθε ένα από τα έργα του, ο Γ. Παππάς προσπαθεί να ικανοποιήσει τρεις απαιτήσεις, οι οποίες κατά την άποψή του είναι αδιαχώριστες: λειτουργική οργάνωση των χώρων, μορφές που δημιουργούν νόημα και γνήσια συνεκτίμηση των οικονομικών και τεχνικών περιορισμών
Δίδαξε επίσης την Αρχιτεκτονική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών του Παρισιού (École Nationale Supérieure des Beaux-arts de Paris), από το 1974 έως το 1979.Υπήρξε επίσης σύμβουλος αρχιτέκτονας στο Κολέγιο της Γαλλίας (Collège de France) από το 1989 έως το 1991 και στο Σύλλογο Δημάρχων Γαλλίας. (Association des Maires de France) Έχει καταξιωθεί και τιμηθεί για τις εργασίες του με βραβεία, δημοσιεύσεις, καθώς έχει λάβει τον τίτλο του Ιππότη του Τάγματος του Ακαδημαϊκού Φοίνικα από το Γαλλικό κράτος. Ασχολήθηκε από την αρχή της καριέρας του με τη ζωγραφική λόγω φόρτου εργασίας κυρίως τις περιόδους των διακοπών, και με θέματα εμπνευσμένα από αυτές. Από το 1991 έχει λάβει μέρος σε πολλές ομαδικές εκθέσεις στην Γαλλία και την Ελλάδα.
ΔΔ: Κύριε Παππά καλωσορίζοντας σας στο περιοδικό μας, θα θέλαμε να μας πείτε για τις σπουδές σας στην διαχρονική Σχολή Καλών Τεχνών στο Παρίσι και την φοιτητική σας ζωή στην Γαλλία.
ΓΠ: . Γεννήθηκα στο Κάιρο και έζησα στην Αλεξάνδρεια πριν μεταβώ στο Παρίσι για να σπουδάσω στην Ecole Nationale Supérieure des Beaux Arts ENSBA . (Εθνική Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών). Στην Αλεξάνδρεια ολοκλήρωσα τις πρωτοβάθμιες, δευτεροβάθμιες και ανώτατες τεχνικές σπουδές μου, η κατάρτιση των οποίων μου επέτρεψε, να προσληφθώ από τη μιλανέζικη εταιρεία δημοσίων έργων TORNO SpA, η οποία ανακηρύχτηκε νικήτρια του διαγωνισμού για την κατασκευή του φράγματος Khashm el Girba στο Σουδάν (1961-1964). Αυτά τα 4 χρόνια εμπειρίας στον τεχνικό τομέα ενίσχυσαν το ενδιαφέρον μου για την Αρχιτεκτονική. Έτσι αποφάσισα να κάνω ένα διάλειμμα από την επαγγελματική μου δραστηριότητα για να επιστρέψω στις σπουδές αρχιτεκτονικής στην ENSBA στο Παρίσι. Αφού εξασφάλισα τη διαμονή μου στη Πανεπιστημιούπολη του Παρισιού, (la Citée Universitaire de Paris) έπρεπε να εγγραφώ σε ένα ατελιέ στην ENSBA για την προετοιμασία των εισαγωγικών εξετάσεων, κατόπιν διαγωνισμού.
Λόγω της φήμης του για τη σύγχρονη προσέγγιση της αρχιτεκτονικής, επέλεξα το ατελιέ «CANDILIS – JOSIC – WOODS» (σε αντίθεση με άλλα ατελιέ που δίδασκαν την κλασική αρχιτεκτονική). Η πανεπιστημιακή μου εκπαίδευση επέτρεψε να απαλλαγώ από θεωρητικά μαθήματα του προγράμματος των σπουδών μου. Έτσι, μπόρεσα να αξιοποιήσω τον χρόνο που μου έδωσε αυτή η απαλλαγή, αποδεχόμενος μια πρόταση εργασίας από τον καθηγητή μου στην αρχιτεκτονική.
ΠΑΡΟΥΣΊΑΣΗ ΤΟΥ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΎ ΜΟΥ PROJECT ΣΤΗΝ ΚΡΙΤΙΚΉ ΕΠΙΤΡΟΠΉ ΔΙΠΛΏΜΑΤΟΣ – ΙΟΥΝΙΟΣ 1971. Παρουσίαση της εργασίας μου – Το ΘΕΜΑ. «Νοσοκομείο Ψυχικής Υγιεινής»
– ΠΡΌΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΚΡΙΤΙΚΉΣ ΕΠΙΤΡΟΠΉΣ. Γιώργος Κανδύλης (Georges CANDILIS)
Θετική γνωμοδότηση της επιτροπής κριτών
Από τον Ιούλιο του 1971 έως τον Μάρτιο του 1974 εργάστηκα ως υπεύθυνος του σχεδιασμού των έργων στο γραφείο του συναδέλφου μου Gilbert FAUX.
Παράλληλα, το 1972 κέρδισα τον διαγωνισμό «PΑΝ» (Programme Αrchitecture Νouvelle) που προκήρυξε το Υπουργείου Οικοδομών. Στόχος αυτού του διαγωνισμού ήταν η τόνωση της καινοτομίας, η καθοδήγηση της συζήτησης για τις ιδέες και τις πολιτικές στέγασης και η ανακάλυψη νέων ταλέντων. Το ίδιο υπουργείο προώθησε τα έργα που κέρδισαν τον διαγωνισμό σε κατασκευαστικές εταιρίες. Επιλέχθηκα από την κατασκευαστική εταιρεία ακινήτων «S.A. Jean ACHE» για την δημιουργία 120 διαμερισμάτων στην πόλη Chatou (δυτικό προάστιο του Παρισιού). Γεγονός που έδωσε το έναυσμα για το επόμενο βήμα στην καριέρα μου, που ήταν η δημιουργία του δικού μου αρχιτεκτονικού γραφείου, με αποτέλεσμα και η πραγματοποίηση του πρώτου συγκροτήματος κατοικιών, χρησιμοποιώντας την «κατασκευαστική αρχή» που πρότεινα στον διαγωνισμό.
Η ζωή μου ως φοιτητής στο Παρίσι ήταν απλή, δεδομένου του κόστους ζωής.
Η διεθνής πανεπιστημιούπολη (Citée Universitaire) εκτός από το μειωμένο κόστος διαβίωσης (σίτιση) μου έδωσε την ευκαιρία να συναναστραφώ με φοιτητές διαφορετικών εθνικοτήτων και πολιτισμών, να επωφεληθώ από τη βιβλιοθήκη και τις λοιπές πανεπιστημιακές εγκαταστάσεις και να λάβω μέρος σε πολλές κοινωνικές δραστηριότητες (πάρτι, συναντήσεις κλπ). https://www.urbanisme-puca.gouv.fr/?page=recherche&recherche=GEORGES+PAPPAS&tri=score_desc&f_date=0&typedoc=&perimetre=site&r_start=0&f_net=0
ΔΔ: Σχεδόν ολόκληρο το Παρίσι εκτός από η πόλη του φωτός είναι επίσης και ένα αρχιτεκτονικό διαμάντι με τα επιβλητικά ιστορικά κτίρια που κοσμούν την πόλη. Πόσο δύσκολο είναι για κάποιον να σχεδιάσει τέτοια κτίρια που απαιτούν και γνώση αλλά και πολύ σημασία στην λεπτομέρεια;
ΓΠ: Στο Παρίσι η αρχιτεκτονική ενσωμάτωση νέων κτηρίων είναι δύσκολη. Οι αρχιτέκτονες σπάνιων κτιρίων στο κέντρο του Παρισιού υποχρεούνται να υποβάλουν πλήρη φάκελο του έργου τους σε ειδική διοικητική υπηρεσία γνωστή ως «Architectes des Bâtiments de France» ή «Architectes des Monuments Historiques», αποτελούμενη από αρχιτέκτονες κύρους , και να λάβουν θετική γνωμοδότηση. Η έλλειψη εκτάσεων στο Παρίσι για την κατασκευή εργατικών κατοικιών και συναφών εγκαταστάσεων οδήγησε το 1960 τη διοίκηση του Παρισιού στη δημιουργία πέντε νέων πόλεων στα περίχωρα της πόλης , (σε ακτίνα 40 χιλιομέτρων), οι οποίες διοικούνται από δημόσια ιδρύματα που είναι υπεύθυνα, μεταξύ άλλων, για τον πολεοδομικό σχεδιασμό, τη συνοχή των κτιρίων, τη διοργάνωση αρχιτεκτονικών διαγωνισμών κ.λπ.
Σε αυτό προστέθηκε η δημιουργία της επιχειρηματικής συνοικίας «La Défense» στα βόρεια του Παρισιού και του μνημείου της Μεγάλης Αψίδας , που βρίσκεται στον ιστορικό άξονα, ως προέκταση των Ηλυσίων Πεδίων. Τα παραπάνω οδήγησαν στη δημιουργία νέων ομάδων αρχιτεκτόνων και για ένα σύγχρονο αρχιτεκτονικό σχεδιασμό έργων που καλύπτουν όλες τις ανάγκες μιας συνοικίας : κατοικίες, σχολεία, γραφεία, καταστήματα κ.λπ.
ΔΔ: Ποιο από τα έργα σας θεωρείται το σημαντικότερο (από Αρχιτεκτονικής άποψης) και γιατί
ΓΠ: Η απάντηση στην ερώτησή σας πρέπει να αποδοθεί μέσω δύο πυλώνων :
1 – ένα αρχιτεκτονικό έργο, όσο σημαντικό και αν είναι, είναι επιτυχημένο όταν ανταποκρίνεται στις ανάγκες των χρηστών του.
2 – Μόλις ικανοποιηθεί η παραπάνω παρατήρηση, ο αρχιτέκτονας μπορεί να δηλώσει την προτίμησή του μεταξύ των έργων που έχει ολοκληρώσει.
Έχω εκτελέσει μια μεγάλη σειρά έργων που σχετίζονται με τη στέγαση, την εκπαίδευση, τον αθλητισμό, τη θρησκεία, τον πολιτισμό, τους ηλικιωμένους και την ανακαίνιση. Συχνά μετά τη λειτουργία τους επισκέπτομαι τα παραπάνω έργα και συνομιλώ με τους ανθρώπους που τα χρησιμοποιούν, οι οποίοι μου δίνουν τη γνώμη τους, η οποία, προς μεγάλη μου ικανοποίηση, είναι ως επί το πλείστον θετική. Ωστόσο, θεωρώ ότι το σημαντικότερο έργο της καριέρας μου είναι το πολυπολιτισμικό συγκρότημα “ESPACE MICHEL SIMON”. https://www.youtube.com/watch?v=JUGVEnK1K8A
https://fr.m.wikipedia.org/wiki/Fichier:L%27Espace_Michel_Simon,_Noisy-le-Grand,_France.jpg
https://www.espacemichelsimon.fr/le-theatre
https://www.tourisme93.com/journees-du-patrimoine-a-noisy-le-grand.html
Το έργο αυτό ήταν το αποτέλεσμα ενός διαγωνισμού που προκηρύχθηκε από το δημοτικό συμβούλιο του Noisy-le-Grand το 1986, του οποίου ήμουν ο επιτυχών. Κατασκευάστηκε μεταξύ 1987 και 1989 και εγκαινιάστηκε τον Φεβρουάριο του 1989 παρουσία του ηθοποιού Jean Marais. Πρόκειται για ένα χώρο, χωρητικότητας 725 θέσεων, αφιερωμένο στον Ελβετό ηθοποιό Michel Simon, και συνδυάζει ένα θέατρο με μια βιβλιοθήκη μέσων ενημέρωσης. Ο χώρος των παρασκηνίων ανοίγει σε έναν χώρο πολλαπλών χρήσεων, ο οποίος με τη σειρά του ανοίγει σε έναν υπαίθριο χώρο στα νότια. Μια βιβλιοθήκη μέσων με την ονομασία «Georges Wolinski», σε τέσσερα επίπεδα, προσφέρει εργαστήρια ενηλίκων, νεολαίας, μουσικής, κινηματογράφου, αμφιθέατρου και ψηφιακά εργαστήρια.
Επιφάνεια χωρίς τον χώρο στάθμευσης: 8.375 m2
Εμβαδόν χώρου στάθμευσης αυτοκινήτων (υπόγεια): 4.970 m2
Οι λόγοι για την επιλογή αυτή είναι οι εξής
1 – η κοινωνική του σημασία, η θέση του απέναντι από το δημαρχείο του Noisy le Grand, στο σταυροδρόμι μεταξύ της παλιάς και της νέας πόλης της Marne la Vallée https://www.tripadvisor.fr/Attraction_Review-g196583-d19410532-Reviews-Espace_Michel_Simon-Noisy_le_Grand_Seine_Saint_Denis_Ile_de_France.html#MAPVIEW
2 – η μόνη πολυπολιτισμική εγκατάσταση στη νέα πόλη «Marne la Vallée», συμπεριλαμβανομένου του Noisy le Grand, που εξυπηρετεί 350.000 κατοίκους.
3 – Ο σχεδιασμός των ειδικών χώρων και των εγκαταστάσεων που προβλέπονται ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις θεατρικών και μουσικών συγκροτημάτων και καλλιτεχνών υψηλού επιπέδου.
Στα εγκαίνια του πολυπολιτισμικού αυτού συγκροτήματος συμμετείχαν οι γνωστοί χορευτές της Όπερας του Παρισιού Patrick Dupont και Sylvie Guillem.
ΔΔ: . Σχετικά με την διδασκαλία σας σε σημαντικές σχολές της Γαλλίας, πως είναι να διδάσκει ένας Έλληνας στα κορυφαία αυτά Πανεπιστήμια της Ευρώπης
ΓΠ:Η γνώση της θεωρίας της Αρχιτεκτονικής από μόνη της δεν αρκεί για να γίνει κάποιος καθηγητής. Για να αναλάβει κανείς αυτόν τον ρόλο, είναι σημαντικό να έχει αναγνωριστεί από τα αποτελέσματα της επιχειρησιακής του πρακτικής και, φυσικά, να κατέχει τη γλώσσα. Όσον αφορά εμένα, το γεγονός ότι κέρδισα τον διαγωνισμό «Programme Architecture Nouvelle» (PAN) και ότι κατόρθωσα να εφαρμόσω την προτεινόμενη καινοτόμο κατασκευαστική πρόταση, μου έδωσε τη δυνατότητα να αποκτήσω τη θέση του καθηγητή στη διδακτική μονάδα αριθ. 1 της ENSBA το 1974. Εκτός από τη διδασκαλία του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού, για την οποία ήμουν υπεύθυνος, πρότεινα και εισήγαγα στο πρόγραμμα σπουδών των φοιτητών, με ομόφωνη γνώμη της διοίκησης της ENSBA, ενός καινοτόμου τεχνικού τμήματος, το οποίο περιλάμβανε επισκέψεις σε οικοδομο-τεχνικά εργοτάξια. Για την εκπόνηση του παραπάνω, δημιουργήθηκε μια υπηρεσία μεταφοράς φοιτητών συνάπτοντας ταυτόχρονα συμβόλαια πλήρους ασφαλιστικής κάλυψης για τη μεταφορά και τις επισκέψεις τους στα εργοτάξια. Η πρωτοβουλία αυτή εκτιμήθηκε ιδιαίτερα από τους φοιτητές, οι οποίοι είχαν επίγνωση της ανάγκης να συμπεριλάβουν την εκμάθηση αυτού του σημαντικού τομέα στην εκπαίδευσή τους. Ωστόσο το διδακτικό έργο συνεχίστηκε για τέσσερα συναπτά έτη μέχρι το 1978, οπότε και αφυπηρέτησα από την ENSBA λόγο φόρτου εργασίας στο πρόσφατα δημιουργημένο γραφείο μου.
ΔΔ: Τι σημαίνει να τιμάται κάποιος με τον τίτλο του Ιππότη του Τάγματος του Ακαδημαϊκού Φοίνικα από το Γαλλικό κράτος
ΓΠ: Στις 28 Ιανουαρίου 1981 τιμήθηκα με τον τίτλο του Τάγματος του Ακαδημαϊκού Φοίνικα (Chevalier de l’Ordre des Palmes Académiques) για τις υπηρεσίες που προσέφερα στον γαλλικό κράτος και πολιτισμό. Η αναγόρευση αυτή ήταν αποτέλεσμα 2 γεγονότων:
1 – την αναγνώριση της αρχιτεκτονικής ποιότητας του σχολικού συγκροτήματος «VANGOGH» που οικοδόμησα στο Noisy le Grand (1978)
2 – την ευθύνη να διευθύνω ένα σεμινάριο αρχιτεκτονικής για μια ομάδα επιθεωρητών εκπαίδευσης από το διαμέρισμα Seine St Denis, οι οποίοι βρίσκονταν σε διαδικασία επιμόρφωσης.
ΔΔ: Με ποια άλλα βραβεία έχετε τιμηθεί στη Γαλλία αλλά και στην Ελλάδα
ΓΠ: Ακολούθως αναφέρονται οι αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί που έχω βραβευθεί, καθώς και τα έργα που έχω ολοκληρώσει και έχουν λάβει βραβεία για την αρχιτεκτονική τους ποιότητα. Τρία από τα έργα μου που αφορούν κατοικίες για ανθρώπους 3ης ηλικίας στο Maine et Loire έχουν δημοσιευτεί σε βιβλίο.
1972 – PAN (Programme Architecture Nouvelle) – βραβευθείς του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού. Στόχος αυτού του διαγωνισμού ήταν η τόνωση της καινοτομίας, η καθοδήγηση της συζήτησης για τις ιδέες και τις πολιτικές στέγασης και η ανακάλυψη νέων ταλέντων.
1981 – PNH (Palmarès National de l’Habitat) – έργο που επιλέχθηκε από την περιφερειακή κριτική επιτροπή του “Ile de France” για την κατασκευή 150 μονοκατοικιών στο Jouy le Moutier, κοντά στο Cergy Pontoise.
1982 – PNH (Palmarès de l’Habitat) – έργο που επιλέχθηκε από την περιφερειακή κριτική επιτροπή του “Ile de France”για την κατασκευή 2 κτιρίων (50 κατοικίες) στην πόλη Evry (COOP EVRY 2).
1983 – Κολλέγιο Victor Hugo χωρητικότητας 900 μαθητών – διαμέρισμα Seine Saint Denis. https://patrimoine.seinesaintdenis.fr/College-Victor-Hugo-1629
1984 – Βραβείο Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής – «Habitat» – έργο που επιλέχθηκε από την Κριτική Επιτροπή του διαμερίσματος «Seine et Marne» για την κατασκευή 20 μονοκατοικιών «Résidence Claude Monet».
1990 – COLLEGE DE FRANCE – SCARIF – βραβευθέν έργο στον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για την ανακαίνιση του πρώην πολυτεχνείου στο Παρίσι.
1990 – Κολλέγιο Alain Fournier χωρητικότητας 400 μαθητών – διαμέρισμα Essonne
1995 – Συγκρότημα Κατοικιών για άτομα 3ης ηλικίας 60 κλινών – Etablissement Publique de Durtal – βραβευθέν έργο αρχιτεκτονικού διαγωνισμού.
1996 – Συγκρότημα Κατοικιών για άτομα 3ης ηλικίας 41 κλινών – CAUE de Maine et Loir – βραβευθέν έργο αρχιτεκτονικού διαγωνισμού
2017 – Έκδοση από την Imago του βιβλίου: «Georges PAPPASTrois architectures pour l’Anjou» , που εκδόθηκε με πρωτοβουλία της Association Angevine des Amis de l’Architecture (A3A) και του CAUE de Maine-et-Loire. https://www.caue49.com/?portfolio=georges-pappas-trois-architectures-lanjou#1463068564227-1e0eaf8b-e7dd
Το βιβλίο ανατρέχει στη σταδιοδρομία μου στο “Anjou” μέσα από τρία έργα μου που βασίζονται στα ιδιαίτερα κτίρια που είναι για άτομα 3ης ηλικίας .
ΔΔ: . Μιλήστε μας λίγο για τις εκθέσεις σας με τα υπέροχα τοπία και χρώματα. Τι σας εμπνέει να δημιουργείτε και ποιες τεχνικές αλλά και παλέτες χρωμάτων χρησιμοποιείτε περισσότερο.
ΓΠ: Η αγάπη μου για τη ζωγραφική χρονολογείται από την παιδική μου ηλικία. Κατά τη διάρκεια της επιβαρημένης με φόρτο εργασίας της επαγγελματικής μου πορείας , είχα δυνατότητα να ζωγραφίζω μόνο κατά την περίοδο των διακοπών, εξ ου και η θεματολογία. Οι πίνακές μου δημιουργούνταν στην ύπαιθρο, τις ώρες της ημέρας που το φως ταιριάζει καλύτερα στα θέματα. Για πρακτικούς λόγους, οι τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν ήταν ακουαρέλα, πενάκι και μελάνι, κάρβουνο και παστέλ σε χαρτί. Η τεχνική και τα μέσα που χρησιμοποιούνται έχουν εξελιχθεί μετά την συνταξιοδότησή μου
Τα θέματα χωρίζονται σε δύο κατηγορίες:
Η πρώτη βρίσκει την έμπνευσή της στην παρατήρηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς,
Η δεύτερη στην άπειρη ομορφιά της φύσης και όχι μόνο. Οι πυρκαγιές των τελευταίων ετών αποτελούν επίσης μέρος της θεματολογίας.
Τα σκίτσα και οι φωτογραφίες στο ύπαιθρο βοηθούν στη χάραξη του έργου που θα ζωγραφιστεί, το οποίο θα γίνει στο στούντιο σε καμβά με ακρυλικό ή λάδι. Η γκάμα των χρωμάτων θα επιλεγεί ανάλογα με το θέμα και την έμφαση που απαιτείται για την ανάδειξή του.
Στην Ελλάδα συμμετείχα στις ακόλουθες εκθέσεις:
2007 – Εθνική Έκθεση Γραφικών Τεχνών – «Παρνασσός» Αθήνα
2007 – Χρώματα και πολιτισμοί – Πινακοθήκη Unesco – Πειραιάς
2012 – «Στη μνήμη της Ντίνας Ανδουλακάκου» – Πολιτιστικό Κέντρο Μιχαλά – Ανάβυσσος
2014 – 2023 – «Ζωγραφική και Γλυπτική» – Ελληνογαλλικός Σύνδεσμος – Αθήνα
2017 – «Ματιες στον Άνθρωπο» – Γκαλερί Αποθήκη – Μύρινα Λήμνου
2024 – « Θάλασσα … Αγάπη μου” – Ελληνογαλλικός Σύνδεσμος – Αθήνα